Hakkında

Boyun Fıtığı (Servikal Disk Hernisi)

Boyunda omurganın yapısı nasıldır?
Omurga, omur (vertebra) adı verilen birbirine bağlantılı bir dizi kemikten oluşur.

Omurlar omuriliği sarar ve sinirlerin hasar görmesini engellerler. Sinirler omurilikten çıkarak vücudun diğer yerlerine dağılır ve bu şekilde beyin ve vücudun kalanı arasındaki bağlantıyı sağlarlar. Beynin omurilikten aşağı yolladığı bir mesajın sinirler aracılığı ile iletilmesi sonucu kaslar hareket eder. Sinirler ayrıca ağrı ve ısı gibi duyuları vücuttan beyne geri taşırlar.

Omurlar bir disk ve iki faset eklem ile birbirlerine bağlanırlar. Kuvvetli bağ dokusundan oluşmuş olan disk bir omuru diğerine bağlayan en önemli yapıdır. Omurlar arasında yastık ya da darbe emicisi gibi görev yapar. Disk ve faset eklemleri omurların hareketlerine izin vererek boynunuzu ve sırtınızı eğmenizi ya da çevirmenizi mümkün kılarlar.

Disk "annulus fibrozus" denilen dayanıklı bir dış tabaka ve "nukleus pulpozus" denilen jölemsi kıvamda bir merkezden oluşur. Disk üzerine binen yüklerin ve yaşlanmanın etkisiyle yıllar içerisinde merkezi su içeriğini kaybetmeye başlar. Yastıklama görevinde eskisi kadar başarılı olamamaya başlar. Disk bozulmaya devam ettikçe dış tabakada yırtıklar meydana gelir. Buna disk rüptürü denir. Bu durum diskin merkezinin dış tabakadaki bir yırtıktan sinirlerin ve omuriliğin yer aldığı boşluğa taşmasına (disk herniasyonu) sebep olabilir.

Herniye olan (fıtıklaşan) disk sinirlere baskı yaparak kollarda ve omuzlarda ağrı, duyu kaybı, elektriklenme ve güçsüzlüğe sebep olabilir. Doktorunuz kollarınızın kuvvetinde, reflekslerinde ya da duyusunda disk hernisinin sebep olduğu değişiklikleri tespit edebilir. Nadiren herniye olan disk omuriliğin kendisine baskı yaparak bacaklarda da sorunlara sebep olabilir.

Boyun Fıtığı Nasıl Teşhis Edilir?

Öncelikle klinik değerlendirme ile ağrının yeri ve cinsi tespit edilir. Takiben yapılacak dikkatli bir muayene ile kuvvet kaybı, duyu kaybı ve anormal refleksler değerlendirilerek disk hernisi teşhis edip yeri belirlenebilir.

Teşhis röntgen filmleri, bilgisayarlı tomografi veya MR ile kesinleşir. Röntgen filmleri omurga yıpranıp bozuldukça ortaya çıkan kemik çıkıntıları ve disk aralıklarındaki daralmayı gösterebilir ancak disk herniasyonunu ya da omurilikten çıkan sinirleri gösteremez. BT ve MRG (altın standart) taramaları tüm omurga bölümlerinin (omurlar, diskler, omurilik ve sinirler) ayrıntılı görüntülerini sağlar ve çoğu disk herniasyonunu tespit eder.

Tüm bunlara ek olarak elektrotanısal test çalışmaları­yapılarak bir boyun fıtığı sonucu oluşabilecek sinir hasarının bulguları aranabilir.

Boyun Fıtığında Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Servikal disk hernisi olan hastaların çoğu hiçbir tedavi görmeksizin iyiye gidebilir. Ağrısı devam eden hastaların tedavisi için değişik seçenekler mevcuttur. Servikal disk hernisi ile ilgili ağrıyı azaltacak pek çok ilaç ve ameliyatsız tedavi yöntemi­ mevcuttur. Diğer tedavilerden fayda görmeyen hastalar için cerrahi gerekli olabilir. Boyun fıtığında cerrahi­ bazı istisnai durumlarda ilk tedavi yöntemi olarak da önerilebilir.

Boyun Fıtığında Ameliyatsız Tedavi
Pek çok hasta cerrahi olmayan (medikal) tedavi veya konservatif tedavi ile iyiye gidecektir. Cerrahi olmayan tedavinin amaçları, sinirin herniye olan diskten kaynaklanan tahrişini azaltmak, ağrıyı dindirmek ve hastanın genel durumunu düzeltmektir. Bu amaçlara birçok tedavi yöntemini birleştiren organize bir tedavi programı ile disk hernisi hastalarının çoğunda iyileşme sağlanabilir. Doktorunuza tedavi süresince işe devam edip edemeyeceğinizi sorarak bilgi alın.

Önerilebilecek ameliyatsız tedavi seçenekleri arasında şunlar yer alır:

• - Kısa süreli istirahat: Servikal disk hernisine bağlı ağrının başlamasından sonra kısa (1-2 günlük) dinlenme faydalı olabilir. Bu kısa istirahat sonrasında yeniden harekete başlanması, eklem sertliği ve kas güçsüzlüğünün önlenmesi açısından önemlidir
• - Kısa süreli boyunluk
• - Ağrı kontrolü için ağrı kesiciler: Analjezikler.
• - Sinir tahrişini azaltmaya yönelik anti-inflamatuar ilaçlar
• - Ve bazı durumlarda tedaviye eklenebilen kas gevşeticiler ilaç tedavisinin esasını oluşturur.

Çoğu durumda ağrı aspirin veya asetaminofen gibi yaygın olarak kullanılan (reçetesiz satılabilen) ağrı kesicilere cevap verir. Eğer şiddetli ve sebat eden ağrınız varsa doktorunuz kısa bir süre için narkotik analjezikler de reçete edebilir. Yan etkiler arasında bulantı, kabızlık, sersemlik ve dengesizlik olabilir, ayrıca kullanımı bağımlılık yapabilir. Tüm ilaçlar sadece tarif edildiği şekilde alınmalıdır. Doktorunuza kullandığınız her türlü ilacı (reçetesiz aldıklarınız dahil) bildirin ve bunların sizde işe yarayıp yaramadıklarını anlatın. Ayrıca doktorunuzu herhangi bir tarihte ilaçlar yüzünden yaşadığınız alerjik reaksiyonlar hakkında bilgilendirin.

Non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID' ler) boyun fıtığı sonucu oluşabilecek çevre dokular ve sinirlerdeki inflamasyonun (tahrişin) kontrolünü sağlayabilir. Bunlar içinde ibuprofen, naproxen, diklofenak gibi reçete ile satılan çeşitli ilaçlar vardır. Eğer doktorunuz ağrı kesici veya anti-inflamatuar ilaçlar verirse mide rahatsızlığı veya kanaması gibi yan etkilere karşı dikkatli olmanız gerekir. Kortikosteroid ilaçlar (tablet veya iğne şeklinde), bazen çok şiddetli kol ve boyun ağrısı için, kuvvetli anti-inflamatuar etkileri sebebi ile reçete edilirler. NSAID' ler gibi kortikosteroidlerin de yan etkileri olabilir.

Reçeteli veya reçetesiz satılan ağrı kesici ve antienflamatuarların uzun süreli kullanımının doğurabileceği sorunlar açısından doktorunuz tarafından takip edilmelisiniz. Bu ilaçların faydaları ve risklerini doktorunuzla konuşmalısınız. Daha yüksek bir doz almak iyileşmenizi hızlandırmayacaktır.

• Fizik tedavi: Traksiyon (çekme, germe), sıcak uygulama, soğuk uygulama ve elle (masaj) gibi tedavileri uygulayarak ağrıyı, inflamasyonu (tahriş) ve kas spazmını azaltabilir
• Egzersiz: Bir hemşire ya da fizyoterapist yardımı ile boynunuzu kuvvetlendirmeye yönelik özel egzersizleri öğreterek sizi eğitebilir. Bu egzersizler evde uygulanabileceği gibi ihtiyaç ve becerilerinize uygun daha özel bir program uygulamak için bir fizyoterapiste gitmeniz gerekebilir. Egzersizlerin aynen doktorunuzun ya da fizyoterapistin anlattığı şekilde yapılması gereklidir.
• Epidural steroid enjeksiyonları:­ Spinal enjeksiyonlar veya "bloklar", çok şiddetli kol ağrılarını rahatlatmak için kullanılabilir. Bunlar epidural boşluğa (spinal sinirler etrafındaki boşluk), bu teknik konusunda eğitimli bir doktor tarafından yapılan kortikosteroid (kortizon) enjeksiyonlarıdır. İlk enjeksiyon ileriki tarihlerde bir veya iki enjeksiyonla desteklenebilir. Bunlar genelde katılımcı bir rehabilitasyon ve tedavi programı dahilinde yapılırlar. Bu enjeksiyonun amacı sinir ve diskteki inflamasyonu azaltmaktır. Tetikleyici noktalara (trigger point) yapılan enjeksiyonlar, omurga boyunca yer alan ağrılı yumuşak doku ve kaslara direk olarak yapılan lokal anestetik (bazen kortikosteroidler de eklenebilir) enjeksiyonlarıdır. Bazı durumlarda ağrı kontrolü için faydalı olmalarına rağmen tetikleyici noktalara yapılan enjeksiyonlar herniye olmuş servikal diskin düzelmesini sağlamaz.

Yukarıda bahsedilen tedavilerden fayda görmeyen hastalar için cerrahi gerekli olabilir.

Boyun Fıtığı Ameliyatı
Cerrahinin amacı diskin sinire basan bölümünün çıkarılmasıdır. Bu diskektomi adı verilen bir işlemle yapılır. Genellikle mikroskop yardımı ile yapıldığı için mikrodiskektomi olarak da bilinir.

Herniye olan diskin yerine göre cerrah, omurgaya ulaşmak için boynun ön ya da arka tarafında bir kesi yapar. Ameliyatın boynun önünden mi (anteriyor yaklaşım) yoksa enseden mi (posteriyor yaklaşım) yapılacağı ile ilgili teknik karar disk herniasyonunun tam konumu, cerrahın tecrübesi ve tercihleri gibi pek çok faktörden etkilenir. Her iki yaklaşımda da diskin sinire baskı yapan bölümü genelde iyi sonuçlarla çıkarılır.

Önden yaklaşımda herniye olan disk parçasına ulaşmak için diskin büyük bölümü de çıkarılacağından genellikle aynı seansta yapılan bir füzyon işlemi de gerekli olur. Füzyon işlemi aradaki diski çıkarılmış olan omurların birbirine kaynatılması işlemidir. Genellikle füzyon, diskin yerine geçecek bir greft veya kafes, ve omurların gövdelerini tutan plak ve vidaların yardımı ile sağlanır.

Füzyon cerrahisinin en önemli dezavantajı uygulanan bölgede hareketin yok edilmesidir. Bu tek seviyede yapılan diskektomiler de boyun hareketi açısından bir dezavantaj oluşturmaz. Çünkü bu segmentin hareketi diğer sağlam segmentler tarafından üstlenilir ve tolere edilir. Ancak, üst ve alt sağlam bölgede ki artan hareket ve yük taşınımı, ileriki yıllarda bu bölgelerin de yıpranmasına ve boyun fıtığı, ağrısı oluşmasına neden olabilir.

Günümüzdeki gelişen teknoloji sayesinde artık füzyon uygulamak yerine çıkartılan diskin yerine konacak hareketli protezler uygulanabilmektedir. Ancak protez uygulaması her hasta için uygun değildir. Daha uygun hastalar, genç, faset eklemlerinde bozulma olmamış ve disk aralığının yüksekliği nispeten korunmuş hastalardır. Protez uygunluğu için en iyi kararı doktorunuz verecektir.

Boyun Fıtığı Cerrahisi Sonrası Nelerle Karşılaşabilirim?
Pek çok hasta cerrahiden kısa bir süre sonra eve gidebilmektedir. Bu süre bazen 24 saati bile aşmayabilir. Cerrahi sonrası doktorunuz ne zaman normal gündelik işlevlerinize başlayabileceğiniz konusunda sizi bilgilendirecektir.

Cerrahi sonrası dönemde gözetim altında bir egzersiz ve fizik tedavi programı faydalı olabilir. Doktorunuzdan iyileşmenizi hızlandıracak egzersizlerle ilgili bilgi isteyiniz.

Cerrahi boyundaki fıtıklaşmış diske bağlı omuz ve kol ağrısının giderilmesinde son derece etkilidir. Ancak bir miktar boyun ağrısı devam edebilir. Uyuşuklukların iyileşmesi daha uzun zaman alabilir.

Boyun Fıtığı cerrahisinde risk var mıdır?
Çoğu hasta diskektomiye iyi cevap verir ancak her cerrahide olabileceği gibi bu işlemde de bazı riskler mevcuttur. Kanama, enfeksiyon ve omurilik ya da spinal sinirlerde oluşabilecek hasarlar bunlar arasında sayılabilir. Ayrıca cerrahi sonrası ağrıda azalma olmaması ya da şikayetlerin yeniden ortaya çıkması da mümkündür. Hastaların %3-5'inde disk yeniden yırtılarak ileride şikayetlere sebep olabilmektedir.